Obok odmian tradycyjnie owocujących na przełomie wiosny i lata, są także odmiany powtarzające owocowanie .Na rynku polskim najbardziej rozpowszechniła się Selva (USA 83), w mniejszym stopniu Evie 2, Diamante, Aromas, Ostara, Malling Pearl i Malling Opal.
Obecnie pojawiły się odmiany nowej generacji wyhodowane na Uniwersytecie Kalifornijskim o zdecydowanie lepszej jakości owoców. Są to Albion, Monterey, San Andreas i Portola. Najczęściej są to odmiany dnia neutralnego. Znaczy to , że ich procesy fizjologiczne decydujące o plonowaniu, takie jak zawiązywanie pąków kwiatowych i kwitnienie, odbywają się w mniejszym lub większym stopniu niezależnie od długości dnia.
Właśnie dlatego owocowanie tych odmian trwa przez cały sezon wegetacyjny – od wiosny do jesieni. Głównym czynnikiem klimatycznym decydującym o ich wzroście i plonowaniu jest temperatura .
W Polsce jeszcze do niedawna truskawki powtarzające nie przedstawiały większej wartości produkcyjnej. Często były traktowane jako uprawa amatorska.
Jednakże od kilku lat, głównie poprzez wprowadzenie nowych odmian i w wyniku zmiany technologii uprawy, odmiany powtarzające truskawek stają się ,,pełnoprawnym” uczestnikiem rynku producentów i konsumentów owoców.
Przykładem tego są choćby Stany Zjednoczone, które jako największy na świecie producent truskawek (ok. 1,1mln. ton) z roku na rok znacznie zwiększają produkcję odmian powtarzających. W światowym zagłębiu produkcji truskawek – w Kalifornii odmiany powtarzające stanowią dzisiaj więcej niż 60% produkcji.
Czy można tą tendencje przenieść do Polski, gdzie odmiany powtarzające w chwili obecnej nie stanowią więcej niż 1% produkcji?
Oczywiście Polska to nie Kalifornia, lecz opierając się na osiągnięciach i doświadczeniach
Amerykanów można szybko zrobić kilka kroków na przód. Co zatem wstrzymuje rozwój i rozpowszechnienie produkcji odmian powtarzających w naszym kraju?
Podstawą są dobre odmiany. Niestety ,,złą robotę ”zrobiła Selva, której owoce o bardzo przeciętnym smaku zniechęciły rynek do odmian powtarzających. Nowe standardy jakościowe wyznaczyła odmiana Albion, której kwalifikowane sadzonki produkowane są już w Polsce. Albion to przede wszystkim doskonała jakość owoców – bardzo dobry smak, atrakcyjny wygląd i odpowiednia trwałość owoców. Te cechy sprawiają , że odmiana ta może zainteresować konsumentów , którzy dopiero uczą się jak spośród wielu letnich i jesiennych owoców na rynku wybrać właśnie truskawkę. Być może droga truskawek powtarzających będzie podobna do doskonałej jakościowo maliny odmiany Polka owocującej na pędach tegorocznych późnym latem i jesienią .
Oprócz dobrej jakości owoców odmian powtarzających truskawek zadowalające jest też ich owocowanie. Plony, choć rozciągnięte w czasie , dorównują odmianom tradycyjnym. Z hektara dobrze prowadzonej plantacji w zależności od odmiany zbiera się 15-20 ton owoców. Wydajność z jednej rośliny w uprawie pod folią to najczęściej 500- 800 g .
Wybór właściwej agrotechniki
Pod tym pojęciem należy rozumieć wiele czynników uprawowych, które decydują o plonowaniu i jakości owoców. Jedną z najważniejszych decyzji przed rozpoczęciem uprawy odmian powtarzających jest odpowiedź na pytanie, czy będzie to uprawa w odkrytym gruncie, czy pod folią.
-Namiot foliowy choć stanowi poważną pozycję w kosztach, pozwala wyeliminować wczesne chłody jesienne, a zwłaszcza przymrozki.W zależności od roku wydłużenie cyklu produkcyjnego może być od kilku tygodni nawet do dwóch miesięcy. Daje to możliwość zebrania kilku dodatkowych ton owoców i to w okresie kiedy cena za nie jest wysoka .
Przykrycie uprawy jak najwcześniej wiosną gwarantuje wczesne sadzenie przy zakładaniu plantacji lub przyspieszone owocowanie w drugim roku uprawy. Folia w każdym przypadku znacznie poprawia jakość owoców .
Ważne jest, aby namioty foliowe miały możliwość dobrego wietrzenia i cieniowania w czasie największych upałów. Odmiany powtarzające tak jak wszystkie truskawki nie znoszą zbyt wysokich temperatur. Temperatury powyżej 30 st. C (koniec czerwca, lipiec) wyraźnie hamują wzrost i owocowanie. Tego rodzaju stres zależnie od odmiany powoduje 2-3 tyg. przerwę w owocowaniu. Optymalna temperatura do wzrostu i owocowania większości odmian powtarzających to 15-26 st C. Spadek temperatury poniżej 10st.C powoduje, że wzrost słabnie i wydłuża się okres od zapylenia kwiatów do zbioru owoców .
W okresie zimy folia powinna być zdejmowana z namiotów , co gwarantuje ze śnieg nie uszkodzi ich konstrukcji . Śnieg zalegający na zagonach w przypadku plantacji zostawionych na drugi rok ochroni dodatkowo rośliny przed mrozem .
Uprawa odmian powtarzających w odkrytym gruncie w warunkach klimatycznych Polski jest bardzo ryzykowna. Zawsze trzeba się liczyć z dużymi stratami w ilości i jakości plonu na skutek nieprzewidywalnej pogody.
– Zagony przykryte folią są najwłaściwszym sposobem uprawy odmian powtarzających. Folia jest najczęściej czarna, choć ze względu na zbyt wysokie temperatury latem czasami stosuje się folie biało-czarną.
Na takich zagonach sadzi się rośliny w systemach dwu- lub czterorzędowych . W namiotach foliowych ze względu na podwyższone koszty uprawy bardziej ekonomiczne są zagony czterorzędowe. Wyższa o około 30% obsada roślin gwarantuje wyższy plon. Zagony powinny
być wyniesione ponad grunt około 15 cm. Zbyt wysokie zagony podnoszą ryzyko przemarzania roślin zimą. Odległość między rzędami na zagonie to najczęściej 30-40 cm, w rzędzie 30-45 cm. Dla odmian o słabej lub średniej sile wzrostu np. Albion powinno zastosować się mniejsze rozstawy. Dobrym i polecanym systemem uprawy dla odmian powtarzających pod folią i w szklarni
są wyniesione zagony , które przy stałej cyrkulacji pożywki (woda + nawóz) często nazywa się hydroponiką. Plony uzyskiwane w uprawie hydroponicznej są najczęściej wyższe i lepsze jakościowo niż w uprawie gruntowej. Mankamentem hydroponiki są jednak wysokie koszty uprawy oraz mniej skuteczna ochrona roślin przed wysokimi temperaturami i przed słońcem.
-Nawożenie przed założeniem plantacji (przed usypywaniem zagonów) powinno być wykonane w oparciu o analizę gleby. Późniejsze podawanie nawozów powinno odbywać się
przez system fertygacji.
Odmiany powtarzające ze względu na dłuższy okres wegetacji w porównaniu z odmianami tradycyjnymi wymagają o ok. 30% wyższych dawek nawozów – głównie azotu .
Nawożenie azotowe rozłożone w czasie (w małych dawkach) powinno oscylować około
70-90 kg N/ ha.
-Zakładanie plantacji z odmian powtarzających powinno odbywać się tylko z sadzonek ,,frigo” przechowywanych w chłodni w kontrolowanych warunkach. W przypadku odmian powtarzających dobre szkółki stosują tzw. kondycjonowanie chłodem (chłodzenie uzupełniające), które gwarantuje odpowiedni wigor roślin po posadzeniu i właściwą równowagę między wzrostem i owocowaniem.
Najlepszym terminem do zakładania plantacji jest czas od końca marca do końca kwietnia. Wszystkie pierwsze kwiaty wyrastające w maju i na początku czerwca należy usunąć. Wzmacnia to rośliny i zwiększa plon letni i jesienny. Ważnym aspektem usuwania kwiatów i przesunięcia owocowania w tym czasie jest zwrócenie szczególnej uwagi na ochronę roślin. Jest to jedyny czas na skuteczne zwalczenie najgroźniejszych szkodników i chorób (przędziorki , zmienik lucernowiec, antraknoza) przed rozpoczęciem zbiorów.
– Prowadzenia plantacji truskawek powtarzających to najczęściej jeden rok. W drugim roku zmniejsza się plon, pogarsza jakość owoców, a przede wszystkim zwiększają się problemy związane z ochroną plantacji przed chorobami i szkodnikami. Decyzja o pozostawieniu plantacji na drugi sezon powinna być podjęta w oparciu o realną ocenę kondycji i zdrowotności plantacji na bazie kalkulacji ekonomicznej. Pozostawienie uprawy na następny sezon wymaga dokładnego okrycia roślin na zimę w celu zabezpieczeniu przed mrozem (słoma , agrowłóknina). Odmiany powtarzające np. Albion posiadają dużą zdolność regeneracji i mogą przetrwać nawet duże uszkodzenia mrozowe i jeszcze owocować.
Wynika to prawdopodobnie z faktu , że u tych odmian pąki kwiatowe są zawiązywane ,,na bieżąco” .
Ochrona roślin
W przypadku odmian powtarzających truskawek ochrona roślin to najważniejsze i jednocześnie najtrudniejsze ogniwo dobrej produkcji. W porównaniu do odmian tradycyjnych można śmiało użyć określenia , że prawidłowa ochrona odmian powtarzających to tzw. ,,wyższa szkoła jazdy ’’. Plantator który nie radzi sobie z chorobami i szkodnikami na tradycyjnych plantacjach truskawek, na pewno nie potrafi ochronić odmian powtarzających i poniesie kosztowną porażkę . Z tego względu dobrym rozwiązaniem jest stopniowe zakładanie i powiększanie plantacji na bazie wcześniejszych doświadczeń . Ci, którzy chcą zbyt szybko zacząć uprawę odmian powtarzających na duża skalę, najczęściej szybko kończą, a niepowodzenie zniechęca ich do kontynuowania produkcji .
Choroby i szkodniki redukują liczbę roślin w nasadzeniu (zamieranie całych roślin) lub ograniczają ich produktywność. Następstwem tego jest zmniejszenie plonowania. Nie mniej ważnym czynnikiem jest wpływ chorób i szkodników na jakość plonu.
Wady jakościowe owoców – plamy, gnicie, deformacje, przekładają się bezpośrednio na utratę plonu, gdyż takie owoce nie nadają się do sprzedaży.
Problemy w ochronie odmian powtarzających wynikają najczęściej z następujących czynników :
– nakładanie się kilku faz rozwojowych roślin w jednym czasie (kwitnienie, dorastanie owocó , zbiór dojrzałych owoców) sprawia, że do ochrony możemy używać tylko preparatów o bardzo krótkim okresie karencji . Ten fakt bardzo ogranicza asortyment stosowanych środków. Krótka karencja preparatów używanych do ochrony wymusza na plantatorach dużą dyscyplinę czasową w ich stosowaniu.
W przypadku dojrzewających owoców, które muszą być zebrane w odpowiedniej fazie dojrzałości, czas na zabieg chemiczny to najczęściej godziny a nie dni.
Przy takim reżimie ochroniarskim uprawa w odkrytym gruncie , gdzie dochodzą jeszcze nieprzewidywalne czynniki pogodowe jak deszcz, wiatr, temperatura, jest niezmiernie trudna.
– Wzrost roślin i owocowanie odmian powtarzających przypada w większości na miesiące o najwyższych temperaturach (czerwiec, lipiec). Stres temperaturowy oraz mała wilgotność powietrza i podłoża ograniczają wigor roślin, co sprzyja rozwojowi przędziorków i roztocza truskawkowego. W tych warunkach najtrudniejsza jest uprawa w tunelach foliowych. Powinny być one intensywnie wietrzone i cieniowane.
– Na początku lata pojawia się drugie pokolenie zmienika lucernowca. Jest to szkodnik, który powszechnie atakuje odmiany powtarzające. Uszkodzenia owoców – ich deformacja to problem który jest prawie nieznany plantatorom odmian tradycyjnych, natomiast w odmianach powtarzających straty w plonie mogą sięgać 90%.
Podstawą każdej prawidłowo zakładanej i prowadzonej plantacji truskawek powinien być dobry – kwalifikowany materiał szkółkarski .
Największym zagrożeniem ze strony porażonych sadzonek dla nowo powstających plantacji truskawek są :
choroby : zgnilizna korony truskawki (Phytophthora cactorum)
antraknoza (Colletotrichum acutatum )
-5-
szkodniki : roztocz truskawkowy, przędziorki, nicienie.
Chore sadzonki to późniejsze kosztowne wydatki na ochronę roślin, bez gwarancji na dobre rezultaty. Przy zamawianiu większej ilości materiału nasadzeniowego celowe wydaje się obejrzenie szkółki jeszcze przed kopaniem sadzonek (sierpień, wrzesień), aby upewnić się, że rośliny, które chcemy kupić są zdrowe.
Po zdrowych sadzonkach drugą barierą, która powinna zapobiec rozprzestrzenianiu się groźnych chorób i szkodników powinno być chemiczne odkażanie gleby.
W krajach o wysokiej intensywności produkcji truskawek – USA,Włochy, Hiszpania jest to zabieg podstawowy w profilaktyce i ochronie roślin. W Polsce odkażanie chemiczne wykonuje się najczęściej przy użyciu substancji czynnych takich jak metam sodu lub dazomet, które skutecznie niszczą większość chorób i szkodników oraz chwasty.
Prawidłowo wykonany zabieg chemicznego odkażania gleby, to gwarancja, że unikniemy konsekwencji nieprawidłowego płodozmianu, co bardzo często jest przyczyną chorób roślin, szczególnie pod folią .
Przybliżone koszty odkażania chemicznego gleby specjalistyczną maszyną z użyciem Nemasolu 510 SL / metam sodu/ to:
odkryte pole ok. 8 tys. zł / ha
namiot foliowy ok. 2zł /m2
W przypadku wykorzystania do odkażania linii kroplujących – szczególnie pod folią koszty są znacznie niższe.
Inne czynniki wpływające na zdrowotność roślin to :
prawidłowy wigor roślin – zależy od chłodu zakumulowanego w sadzonkach i umiejętnego nawożenia
unikanie stresu roślin – zbyt wysoka temperatura ,brak wody, uszkodzenia przez pestycydy
– unikanie zbyt dużej wilgotności gleby – sadzenie na podwyższonych zagonach, . eliminowanie z uprawy zbyt zwięzłej gleby ze słabym drenażem unikanie wysokiego nawożenia – szczególnie azotowego , które sprzyja większości chorób grzybowych. Nawożenie dolistne stosować tylko w uzasadnionych przypadkach.
izolacja zdrowych upraw od już zarażonych przez choroby i szkodniki
obecność chwastów w pobliżu upraw –chwasty są żywicielem pośrednim dla wielu szkodników i patogenów odmiany – większa lub mniejsza odporność odmian na choroby i szkodniki
– właściwe nawadnianie – na polu na, którym obserwuje się duże nasilenie szarej
pleśni lub antraknozy, należy zminimalizować deszczowanie lub deszczować
rano, aby rośliny jak najszybciej obsychały. Wskazane nawadnianie kropelkowe.
– ściółkowanie słomą, która ogranicza płynięcie wody, a tym samym
rozprzestrzenianie się grzybów
Podsumowanie:
Na dzień dzisiejszy najlepszą odmianą powtarzającą w warunkach Polski jest Albion i pochodzące od niego inne odmiany jak San Andreas , Monterey i Portola .
Główne cech użytkowe tych odmian –wyśmienity smak ,duża trwałość owoców i ładny wygląd w połączeniu z umiejętną uprawą powinny sprawić, że truskawki powtarzające staną się opłacalne dla producentów, a ich udział w całkowitej produkcji truskawek w Polsce będzie systematycznie wzrastał.
Dobre rezultaty w uprawie odmian powtarzających zależą od wielu czynników agrotechnicznych. Jednakże powodzenie uprawy wynika ze współdziałania tych czynników w całym cyklu produkcyjnym. Jak podkreślają Amerykanie, najważniejszym wyzwaniem dla producenta odmian powtarzających jest zachowanie odpowiedniej równowagi pomiędzy wzrostem wegetatywnym (liście, korzenie) a generatywnym (kwiaty, owoce) we wszystkich etapach produkcji.
Aby to osiągnąć wigor roślin należy modyfikować poprzez odpowiednią jakość sadzonek, które zakumulowały właściwą ilość chłodu, odpowiednie nawożenie i usuwanie zbędnych kwiatów i rozłogów.
Tylko takie postępowanie w przypadku odmian powtarzających może zapewnić wysokie i dobre jakościowo plony owoców .
mgr Katarzyna Dominikowska
Gospodarstwo Sadowniczo- Szkółkarskie
HORTPLANT